Pierwsze Forum IBBY odbyło się 30 listopada 2017 r. Jego uczestnikami byli bibliotekarze i nauczyciele, a wiodącym tematem rozmów ich rola i sytuacja z perspektywy środowiska skupionego wokół problematyki literatury i książki dla niedorosłych oraz czytelnictwa dzieci i młodzieży.

Omawialiśmy potrzeby i wyzwania z jakimi spotykają się w pracy, zastanawialiśmy się, jak można by zaradzić problemom, a jak wzmocnić i wykorzystać pozytywne aspekty ich zawodu. Poniżej przedstawiamy efekty.

POTRZEBY NAUCZYCIELI I BIBLIOTEKARZY …

Bolączką bibliotekarzy jest niski prestiż tego zawodu. Bibliotekarzom nie pomaga stereotypowy wizerunek. Są postrzegani jako osoby, które siedzą wśród zakurzonych książek i mają słaby kontakt z ludźmi, nie czytają literatury dla dzieci i młodzieży, nie znają nowości, cenią tylko klasykę. Niski prestiż jest szczególnie zauważalny w szkołach, w których godziny pracy biblioteki są ograniczone, nauczyciel-bibliotekarz jest wykorzystywany do różnego rodzaju zastępstw, prowadzone przez niego zajęcia są niedofinansowane i niedoceniane. Trudno zresztą znaleźć na nie czas w natłoku różnych obowiązków.

Z powyższym wiąże się też sytuacja finansowa bibliotek. Nie jej poprawiają niskie wynagrodzenia i słaby system motywacyjny. Niska pozycja bibliotekarzy i bibliotek w hierarchii szkoły czy w gminie/dzielnicy wiąże się z poważną trudnością pozyskiwania środków na działalność wykraczającą poza obsługę istniejącego księgozbioru. Środków brakuje w szczególności na nowości czytelnicze i spotkania z autorami oraz inne działania związane z promocją czytelnictwa. Tymczasem wielu bibliotekarzy chciałoby stworzyć środowisko, w którym dziecko może „doświadczyć świata – spotkać autora, wydawcę i wypożyczyć/przeczytać jego książkę”.

Bibliotekarze czują się osamotnieni w swojej działalności. Potrzebują przepływu informacji pomiędzy działami wewnątrz bibliotek oraz współpracy z innymi bibliotekami, w tym pedagogicznymi i wojewódzkimi. Bibliotekarze chcieliby także brać udział w projektach regionalnych i ogólnopolskich. Wyraźna jest też potrzeba współdziałania pomiędzy bibliotekami publicznymi a placówkami oświatowymi oraz szerzej, nawiązanie współpracy w całym lokalnym środowisku.

Bibliotekarze chcieliby mieć również lepszy kontakt z wydawcami. Chcą być regularnie informowani o nowościach i ofercie wydawniczej. Rynek jest ogromny i bardzo płodny – na szukanie nowości w momencie zamawiania książek bibliotekarze nie mają po prostu czasu. Pomocą są dla nich również przygotowywane przez wydawców materiały promocyjne do książek, w tym scenariusze lekcji i warsztatów dla dzieci w oparciu o konkretne tytuły. Chętnie przyjmują przedstawicieli wydawców na warsztatach dla dzieci, ale też na szkoleniach i prezentacjach swojej oferty dla pracowników danej biblioteki i okolicznych placówek. Bibliotekarze i nauczyciele potrzebują również darmowych egzemplarzy książek na różnego rodzaju konkursy, a także, w wypadku mniejszych bibliotek szkolnych, by rozbudować księgozbiór.

Dla bibliotekarzy istotne jest także stałe podnoszenie kompetencji. Potrzebują wsparcia metodycznego – informacji na temat jak pracować z książką w zakresie treści i ilustracji, ze szczególnym uwzględnieniem powieści graficznej, książek obrazkowych i komiksów. Poszukują skutecznych, nowych, nierutynowych sposobów pracy z tzw. trudnym czytelnikiem (przede wszystkim chłopcy po 10 r. ż. oraz młodzież).

Nauczyciele byli na forum bardzo słabo reprezentowani. Wśród nielicznych głosów wybrzmiały następujące postulaty: (1) wprowadzenie na listę szkolnych lektur książek nowych, a przede wszystkim ciekawszych dla dzieci, (2) prośba do krytyków literatury dla dzieci, aby część swojej uwagi poświęcali książkom środka, a nie tylko artystycznym i niszowym, oraz (3) konieczność łączenia środowisk szkolnego i rodzinnego.

…TO TAKŻE POTRZEBY CAŁEGO ŚRODOWISKA!

W toku rozmów okazało się, że ze względu na liczne punkty przecięcia pracy bibliotek i szkół z działaniami innych podmiotów, powyższe wyzwania, czy potrzeby, dotyczą nas wszystkich, pracujących na co dzień z książką i czytelnikiem dziecięcym.

Oto niektóre z tematów, które uzupełniają powyższą listę:

1. Całe środowisko książki dla młodego czytelnika szczególnie wskazało potrzebę integracji, wyrażającą się w chęci (a) poznania i zrozumienia innych grup w obrębie naszego środowiska, (b) stworzenia sieci kontaktów i dzielenia się między sobą wiedzą, dobrymi praktykami i inspiracjami, (c) usprawnienia przepływu informacji między różnymi instytucjami, (d) ustalania i negocjowania systemu transakcji wiązanej (takiej, która wszystkim grupom by się opłacała).
2. Z potrzeby integracji wynika postulat regularnego spotykania się centralnie, ale też w regionach oraz konieczność stworzenia internetowej bazy wiedzy, w której znajdą się informacje o książkach i rekomendacje, pomysły i gotowe materiały do pracy z nimi, scenariusze zajęć, dobre praktyki, artykuły naukowe lub raporty z badań dotyczących tematyki książki dziecięcej i czytelnictwa dzieci i młodzieży.
3. Potrzebna jest rzeczowa dyskusja wokół badań nad książką dziecięcą i wypracowanie wniosków i praktycznych sposobów na to, jak efekty pracy akademickiej mogłyby służyć w codziennej pracy bibliotekarzy –  szkolnych i publicznych, ale też nauczycieli.
4. Wszyscy zauważają niską rangę książki dla młodego czytelnika i konieczność odczarowania protekcjonalnego stosunku do branży zarówno na poziomie lokalnym, jak i centralnym.
5. Wśród głosów płynących od różnych grup bardzo mocno wybrzmiał także problem „gubienia” czytelnictwa młodzieżowego: brak dyskusji o potrzebach młodych ludzi, konieczność dostępu do badań, wypracowania skutecznego sposobu promocji czytelnictwa, w tym literatury polskiej.

Bardzo ciekawe okazały się głosy wydawców i autorów w kontekście potrzeb bibliotekarzy. Wydawcy mają dużą trudność, aby dotrzeć do bibliotekarzy i nauczycieli z pasją. Postulują o komunikację, współpracę, wymianę doświadczeń i wzajemną pomoc. Chcą wiedzieć, których nowości w bibliotekach brakuje, jakie warsztaty i materiały promocyjne są bibliotekarzom i nauczycielom potrzebne, jakie spotkania autorskie by ich zainteresowały, jakie konkursy są organizowane i jak wydawnictwa mogą zaistnieć w ich realizacji. W zamian za wsparcie rzeczowe na konkursy chętnie usłyszą o tym, jakie są potrzeby i preferencje młodych czytelników i poznają ciekawe sposoby pracy z ich książkami i gotowe scenariusze warsztatów. Biblioteki mogą też służyć wydawnictwom wsparciem promocyjnym dzieląc się zdjęciami z działań z dziećmi. Chcieliby, aby współpraca z bibliotekami dawała korzyści obu stronom.

Przeczytaj pełny raport.