• Nagroda literacka za książkę dla młodzieży 2016

Joanna Fabicka Rutka

Ilustracje i projekt okładki: Mariusz Andryszczyk, opracowanie graficzne: Elżbieta Wastkowska, Agora SA, Warszawa 2016, 224 s., oprawa twarda, 165×216 mm, ISBN 978-83-268-2330-5, wiek: 12+

Wielki utwór Joanny Fabickiej mówi o Zagładzie w sposób wyjątkowy, bogaty w odniesienia do literatury, malarstwa, filmu, a także nieoczywiste refleksje na temat ludzi, zwierząt, przedmiotów, pamięci. Zosia Sardynka mieszka na łódzkich Bałutach. Jej matka zwykła wyjeżdżać w wakacje „do pracy i bez córki”, która rok w rok nudzi się pod opieką sąsiadki. Lato, o którym czytamy, jest jednak inne: oto do starej kamienicy przybywa ekscentryczna ciotka Róża, a wraz nią – gość z przeszłości. Tytułowa Rutka, mistrzyni imaginacji i ukrywania się przed niebezpiecznymi spojrzeniami, wkrótce staje się przewodniczką Zosi po świecie, którego już nie ma. Dwa plany czasoprzestrzenne, dwie Łodzie nakładają się na siebie, tworząc swoisty palimpsest obrazów, opowieści, smaków i zapachów. Choć Zosia i jej przyjaciółka mają około dziesięciu lat, Rutka „otworzy się” w pełni przed nieco starszym odbiorcą. Takim, który zdoła zrozumieć przenikające się sensy wpisane w tekst i rozpozna choćby część z przywoływanych przez autorkę artefaktów kultury, tworzących przebogaty katalog kontekstów. Ten wielobarwny, wykonany za pomocą różnych technik literacki obraz należy czytać nie tylko jako piękną historię o przyjaźni (i tej młodzieńczej, i tej międzypokoleniowej), ale przede wszystkim jako przejmującą opowieść o ludziach, którzy przetrwali tylko na pożółkłych fotografiach. A do takiej lektury konieczna jest odpowiednia wiedza i interpretacyjna dojrzałość.  [Maciej Skowera]