Iwona Chmielewska (ilustracje i tekst)
oprac. graf. Dorota Nowacka, wyd. Media Rodzina, Poznań 2011, s. [64], 245×310 mm, ISBN 978-83-7278-572-5, 8+
Iwona Chmielewska, zdobywczyni tegorocznej nagrody BolognaRagazzi za książkę MAUM – dom duszy do tekstu Heekyoung Kim, pracuje tak, by w swych obrazach dopełnić, zgłębić tekst i zaprezentować go całkiem na nowo; by pokazać głębię skojarzeń wizualnych. Jednocześnie dąży do tego, by forma przedstawienia była możliwie najprostsza, bez zbędnych ozdobników. Przy jej doskonałym warsztacie i erudycji pozornie sprzeczne i niemożliwe do pogodzenia tendencje udaje się połączyć.
Pamiętnik Blumki jest pierwszą tak poważną propozycją, która premierowo ukazuje się na polskim rynku (i jednocześnie na niemieckim). Mamy do czynienia z majstersztykiem. Z ogromną dbałością o wszystko, precyzją autorki w oddaniu każdego szczegółu, wchodzimy w szczeliny codzienności życia dzieci z Domu Sierot i poznajemy mimochodem koncepcję pedagogii Janusza Korczaka. Bardzo ważne jest to, że po raz pierwszy w tak artystycznej formie staje się bliski dla szerszego kręgu odbiorców jeden z najważniejszych w humanistyce esejów Korczaka, zatytułowany Jak kochać dziecko. Dzieci z Pamiętnika Blumki są przeróżne – w książce jest ich dwanaścioro, ale gdyby puścić wodze afirmacji różnic indywidualnych, mogłoby być ze dwieście! Tytułowa Blumka – Kwiatuszek – staje się głosem samego Korczaka i przedstawia kawałki całego świata każdego z dzieci, w mantrycznej formie – tak bardzo bliskiej artystce.
W książce odnajdujemy referencje do najlepszych na świecie twórców książek obrazkowych – Wolfa Erlbrucha, Aljoszy Blaua, Jörga Müllera – oraz stosowanych przez nich rozwiązań koncepcyjnych i plastycznych: kadrowanie z głową Pana Doktora poza kartką, motyw starego sztambucha w linie… Szczególnie ciekawe wydaje się wykorzystanie motywu książki w książce – tu: zastosowanie dwóch planów na każdej rozkładówce: planów, które mówią o istnieniu co najmniej dwóch światów wzajemnie misternie przenikających się, świata zapisanego i świata pisanego. Świata przedstawianego: tam i wówczas – w pamiętniku tytułowej bohaterki – i tu i teraz – w książce, której twórczynią jest artystka żyjąca współcześnie.
Motywy słowne i wizualne powtarzają się, przenikają, nawiązują do siebie nawzajem: szyba stłuczona na kształt Gwiazdy Dawida – powraca przy wątku sekretów dzieci (i dzisiaj małe dziewczynki robią „sekrety” z kawałkami szkła) i dalej, przy nietypowo poskładanych kopertach, układzie ziarenek, którymi Pan Doktor karmi ptaszki… Można z tego nauczyć się sposobu podążania za dzieckiem – swoistego credo myśli Korczakowskiej.
W książce Iwony Chmielewskiej odnajdujemy – jak u Korczaka – niezwykły szacunek zarówno wobec bohaterów książki, jak i wobec nas, widzów. Iwona Chmielewska z wielkim wyczuciem i dyskrecją zaprasza nas do świata, który zobowiązała się nam przedstawić. Książka w całości jest poetyckim katalogiem praw dziecka-człowieka, wykładnią całej niemal myśli Korczakowskiej, opartej na autentycznej miłości bliźniego bez względu na wiek. Do tej książki wraca się po wielekroć, by za każdym razem odnaleźć nowe motywy i akcenty. „Blumka mieszkała w Domu Sierot, który prowadził doktor Korczak” – tak rozpoczyna się książka, w której słowo i obraz, dopełniając się wzajemnie, prowadzą czytelnika do nieistniejącego już sierocińca. W warstwie słownej jest stylizowanym pamiętnikiem – opowieścią Blumki o dwanaściorgu dzieciach sfotografowanych wspólnie ze Starym Doktorem. Każde dziecko jest inne – ma własną osobowość, charakter, talenty, zainteresowania i marzenia na przyszłość. Blumka, opisując życie w Domu Sierot, przytacza – jakby mimochodem – podstawowe założenia pedagogiki Korczakowskiej. Ta niezwykła, słowno-obrazowa książka to zatem wizerunek Korczaka widziany oczyma dzieci, przy czym – co bardzo ważne – mała autorka pamiętnika mówi o innych dzieciach tak, jakby mówił o nich sam Korczak, a więc z miłością i zrozumieniem. Można powiedzieć, że fikcyjna fotografia zyskała na kartach książki prawdziwe życie, stając się obrazem jedynej w swoim rodzaju wspólnoty. Rec. Ewa Gruda, Rec. Maria Ryll, Małgorzata Cackowska
WYRÓŻNIENIE LITERACKIE I NAGRODA GRAFICZNA KSIĄŻKA ROKU 2011
NOMINACJA JURY DOROSŁEGO I WYRÓZNIENIE DZIECIĘCEGO DONG 2011
